Ut av mørkret

Eivind Arne Bjaaland var Noregs mest lovande skiskyttar. Tretten år seinare var målet å henta posten på eiga hand.

- Ikkje PC og ikkje fjernsyn. No er livet over, tenkte eg. Eg veit det høyrest teit ut, men når du ligg i eit heilt mørkt rom og toler korkje lyd eller ljos, er det ikkje mykje att.

Eivind Arne Bjaaland frå Fyresdal var i 2010 ute for ei ulukke og fekk ein alvorleg hovudskade. Skaden øydela fleire hjernefunksjonar, som mellom anna gjorde at han ikkje tolte lyd eller ljos. Legane fortalte at det kunne ta eitt år eller ti år å verta frisk. Dei visste rett og slett ikkje.

- Det er vanskeleg. Som idrettsutøvar er eg vand med at om du legg inn innsats, får du att resultat. Då har du god kontroll over kroppen og helsa. Med hovudskaden kunne eg jobba og jobba for å verta betre, og så vakna opp morgonen etter og vera attende der eg starta.

Må ofra mykje

Eivind har nemleg ei fortid som ung og lovande. Som ung skiskyttar og langrennsløpar vann han NM-gull for juniorar fire gongar, men sleit med å slå gjennom som seniorutøvar.

- Alle kan ikkje verta verdsmeister, og det er greitt. Eg prøvde i nokre år, men sleit med skadar og sjukdom og innsåg at det vart for langt opp.

Den tida då Eivind var ung og lovande, for femten år sidan, stod ein ganske åleine om ein ikkje var inne på landslaget. Fyrst var det juniorlag, og når ein var for gammal til det, rekruttlag, og til slutt seniorlaget. Utanfor desse laga stod ein heilt åleine og det var eit langt steg frå juniorlaget og til å lukkast som senior. Det steget var for langt for Eivind.

- Eg måtte vidare i livet, få meg utdanning og jobb. Sjå på Ole Einar Bjørndalen, han har ikkje smakt ein drope alkohol på 40 år. Du må ofra mykje når du satsar og når du ikkje lukkast er det ikkje vert det.

På toppen av livet

Som 25-åring la Eivind opp. Han utdanna seg til barnevernspedagog i Tromsø og jobba i barnevernet i Trondheim. Han hadde alltid vore ein karismatisk type, hadde eit stort nettverk og mange vener - ikkje minst ein god jobb. Då ulukka hende var han nett komen heim frå ein ferie i Pyreneane og sykla der Tour de Franceløypa går. Eivind var på toppen av livet.

- Når ein då like etter sit der utan noko form for nettverk, åleine på eit mørkt rom, då tenkjer du at «det hender ikkje meg». Til slutt må du berre innsjå at, «jo, det har hendt».

Eivind budde i Tromsø og hadde familie i Fyresdal, men kunne ikkje snakka i telefon, kunne ikkje nytta sosiale medium som Facebook eller Twitter. Han hadde ingen måte å kommunisera med omverda på, og måtte berre liggja inne.

- Etter ei stund fekk eg ein stol inn i rommet, så då kunne eg bytta mellom å sitja og å liggja i mørkret.

Heile det fyrste året etter skaden brukte han på å liggja på dette rommet.

- Det er ikkje noko å leggja skjul på at det gjorde meg deprimert. Når du har akseptert det kan byrja å sjå etter lyspunkt.

Eitt slikt lyspunkt var løysinga på delar av kommunikasjonsproblema. Ein ven brukte Twitter for han. Då fortalde Eivind kva han ville skriva, og fekk lest opp det andre skreiv.

- Eg hadde tusen vener på Facebook, men etter ulukka stod berre eit par att. Det er då du merkar kva folk er laga av.

Mål: Å gå til butikken om eitt år

Heilt på botnen kom røynsla som idrettsutøvar godt med.

- Du lærer å ha tolmod, å møta motgang og å setja seg mål. Du kan ha eit langsiktig mål, til dømes kvar du skal vera om fire år, og så set du deg realistiske delmål undervegs.

- Men det er tungt å ha ein skade du ikkje kan kontrollera. Hjerneskade er ein hjelpeslaus skade. For meg var det ikkje permanent, men eg visste ikkje kor lang tid det tok å bli frisk. Eg tenkte at det hadde vore betre å verta lam. Då veit du kva du har å halda deg til.

Sjølv med tolmod og vilje kan ein ikkje nå alle mål ein set seg. I fjor sommar sette Eivind seg mål om å vera i jobb om eitt år. Det har ikkje lukkast.

- Eg måtte setja meg mål som at om eitt år skulle eg kunne gå til butikken som ligg 500 meter frå huset. Då må fyrst setja delmål som å gå 30 meter til postkassa, og så 200 meter til ein kiosk.

- Det er slitsamt å gå heilt anonym rundt i Tromsø, og høgdepunktet er at ho i kassa på butikken seier «hei» og «hadet». Samstundes så gjev det utruleg mykje at nokon faktisk seier noko til deg. Det gav meg ein grunn til å leva. Det trur eg me er nøydde til å tenkja på, at eit lite «hei» kan bety utruleg mykje for dei som får det.

Solbriller i mørketida

Etter mykje venting og mykje arbeid greidde Eivind å gå til butikken. Han greidde jamvel gå ned til byen, men for å klara å tola lyden og ljoset måtte han vera forsiktig og gjekk med solbriller og øyreklokker. Sjølv når det var mørketid.

- Folk stira og trudde eg var narkoman. Då eg såg meg i spegelen måtte eg berre le, men det er ikkje lett ute på gata og du ser i blikka du møter kva dei tenkjer.

- Den opplevinga av å møte blikket til framande gjorde at eg måtte jobba med eigne fordommar. Det er rart å seia det, men eg er nesten glad for at det skjedde. Eg har blitt eit betre menneske av det. Ikkje at eg var eit dårleg menneske før, altså. Berre tenk på dei «rare» folka du ser til dømes i Oslo. Det er lett å tenkja at dei berre er ei plage, men det ligg utruleg mykje smerte bak.

God røynsle med Nav

- Eg var spent på korleis møtet med Nav ville vera, med så mykje negativ omtale som dei har fått, men mi røynsle er utelukkande positiv.

Då Eivind møtte Nav fekk han beskjed at «me skal vera der med deg om det tek eitt, fem eller ti år». Det gav han tryggleik i ein allereie vanskeleg situasjon.

- Det sluttar ikkje å komma rekningar sjølv om ein berre sit i ro.

Om Eivind skal kunne få seg ein trenarjobb innan idretten, som han helst ynskjer, er arbeidstreninga han får gjennom Nav viktig, for mange arbeidsgjevarar sorterer han ut på grunn av dei svarte hòla i CV-en.

- I det siste har eg fått trena skiskyttarar i Nord-Noreg. Det er ikkje sjølvsagt, men utruleg nyttig å ha nokon som hjelper meg å komma i gang.

Eivind har òg fått vera med på høgdesamling med norske utøvarar i Frankrike. Noko han ikkje hadde krav på, men som Nav såg på som nyttig arbeidstrening.

- Det finst jo gode sakshandsamarar og dårlege sakshandsamarar i Nav som i alle store organisasjonar, men eg har fått ein god ein.

Ein kamerat av han i USA meinte at om dette hadde hendt der, ville Eivind vorte uteliggjar.

- Det gjer meg utruleg takksam for at me har eit system som reddar dei av oss som fell utanfor.

Flytter heimatt

I august flytter Eivind heimatt til Fyresdal. Kor lenge han vert heime før han må på flyttefot att, er ikkje sikkert. Det er ikkje lett å finna trenarjobbar i Fyresdal.

- Det vert eit steg attende til eit litt rolegare tilvere.

- Hadde du spurt meg for fem eller ti år sidan, kunne eg nok ikkje tenkt meg å flytta heimatt, men dette er nok noko som endrar seg med alderen. Dei siste åra har eg ikkje gjort noko, og då saknar eg det rolege livet. Sjølv om det på lang sikt truleg ikkje er lett å få jobba med det eg kan der.

No er Eivind attende på Facebook. Der møter han att kjente som på mystisk vis har vore vekke dei siste åra.

- Eg har fått ein del meldingar frå gamle vener som spør korleis det går. Eg orkar nesten ikkje å svara. Nokre har sagt at dei er leie for korleis dei forsvann, og det er greitt nok.

Det er fire år sidan ulukka, og sjølv om Eivind kan gå og køyra bil og omgås folk, til og med sjå litt på fjernsyn, er det framleis eit stykke att. VTB møtte han på veg frå eit jobbintervju. Det har blitt ein del jobbintervju.

- Eg håpar nokon ser at eg har mykje å tilby og at eg har lært mykje av «hòlet i CV-en».

Det er rart å seia det, men eg er nesten glad for at det skjedde. Eg har vorte eit betre menneske av det.

Me er nøydde til å tenkja på at eit lite «hei» kan bety utruleg mykje for dei som får det.