Nå er det klart kor gamalt loftet til Torje er. – Det er jo utruleg at det er så gamalt

I mai i fjor blei det tatt prøver av Åsheimloftet i Seljord. Rapporten frå NTNU gav inga eksakt datering av kva tid tømmeret til sjølve tømmerkassa er felt, men den viser at tømmeret er felt på 1200-talet.

– Når ein ser på resultatet, må me anta at buret er sett opp i 1262 eller dei første åra etter det, seier Berg.

– Det me veit sikkert er at underbunaden er sett opp i 1791. På den tida var det også vanleg å løfte bura opp frå bakken.

Les også: 

Jakta på eit årstal: – Forventninga er at det er frå før Svartedauden

Forsiktig med prøver

Det finnast mange gamle bygningar i Vest-Telemark, men dei færraste er blitt datert med dendrokronologisk analyse, altså at ein studerer årringane i treverket. Loftet på Åsheim var typologisk datert til før 1350 og svartedauden av bygningshistorikar Arne Berg, som gjorde eit stort arbeid for å dokumentere og datere mellomalderbygningar.

– Det er sjeldan at me går inn og tar prøver for datering av loft som alt er typologisk datert fordi det krev at ein gjer inngrep i konstruksjonen, men å datere nokre få av desse hjelper på å auke kunnskapen om desse unike bygga, fortel Berg.

Glad for ikkje å stå øvst på lista

Sjølv om Åsheimloftet, eller Ståleburet som det også blir kalla, er frå før svartedauden, er det likevel ikkje blant dei ti eldste i Vest-Telemark, og heller ikkje det eldste i Seljord. Både Vindsvål  (1171) og Nordigard Øverland (1213–1229) er eldre. Stålekleivburet som står ved Vest-Telemark museum er det eldste registrerte i landet, og er tidsett til etter 1163.

Eigar av Åsheim, Torje Aasan, seier seg fornøgd med ikkje å stå øvst på noko liste.

– Det er jo utruleg at det er så gamalt, seier Aasan om stasloftet han eig.

– Korleis er det å ha ansvaret for noko som er så gamalt?

– Riksantikvaren passar jo på meg då, ler Aasan.

– Eg har ikkje lov å gjere noko med det, men det er moro å ha noko så gamalt, og som er såpass i orden som det er blitt.

Åsheimloftet stod ferdig restaurert i 2008. Aasan fortel at arbeidet med restaureringa heldt på i mange år, og at det mellom anna var ein russar som stod for å lage treverket til svalgangen.

– Han var visst spesialist på den skanteteknikken dei brukte for å få det til å sjå ut som det gjer.

Restaureringa var først og fremst svalgangen, vinsjeborda og taket.

– Viss du ser, kan du sjå at taket er dekt av bjørkenever, seier han og peikar opp på det grasdekte taket der bjørkenever stikk ut mellom gras og vindskibord.

Inne i loftet viser Aasan fram fotografi av korleis buret såg ut før restaureringa. Der er det ingen svalgang. Han veit ikkje når svalgangen blei rive, men Arne Berg skriv at det har vore gjort eit arbeid på loftet i 1968–69 og at det truleg var då svalgangen blei riven. Denne blei sett opp att under restaureringa som var ferdig i 2008.

Gamal gard

Ifølgje Tov Flatin, som har skrive Seljordsoga, er Åsheim ein veldig gamalt gard. Han trur at den kan vere rydda så tidleg som rundt Kristi fødsel. Han viser til at -heimr på gardsnamn gjekk ut av bruk lenge før vikingtida og svartedauden (ca. 1346-1353). Ifølgje stadsnamnsleksikonet.no, var -heimr ute av bruk alt då vikingtida byrja, og dei aller fleste namn av denne typen må høyre til eldre tid.

Kjelder:

Tov Flatin: Seljordsoga band 2

Arne Berg: «Norske tømmerhus frå mellomalderen» band 3

Les også:

Dette er eitt av verdas eldste trebygg

Me har gått i Åse Stålekleiv sine fotefar

Dei to tradisjons­handverkarane har studert korleis Stålekleivloftet kan ha blitt bygd